De weg naar vrede is open staan en respect hebben voor de verschillende culturen
Op het moment dat ik dit artikel schrijf is het weer januari, we hebben de feestdagen weer achter de rug en de Zwarte Pieten discussie weer achter ons gelaten. Velen hebben zich geërgerd aan alle vuurwerkongelukken en een vonkenregen die bijna heel Scheveningen in brand zette. Voors en tegens van alle thema’s waar we graag over discussiëren, ze zoeken een podium om hun belangen en hun overtuiging aan de man te brengen. Voor allemaal is wat te zeggen. En met een discussie over de feiten komen we er dus duidelijk ook niet uit. Is de oorsprong van de Zwarte Piet nu een verhaal dat refereert aan de slaven? We hebben tenslotte ook blanke slaven gehad. Of is het een onschuldig kinderfeest met de verhalentraditie van een Piet die door de schoorsteen komt en daarom zwart is? Is vuurwerk afsteken steeds gevaarlijker aan het worden en zouden we het moeten gaan verbieden? Er komen jaarlijks mensen om het leven en velen raken gehandicapt door het gebruik van gevaarlijk vuurwerk. Zou verbieden gaan helpen of juist illegaal vuurwerk stimuleren? Ik weet het niet, maar ik denk ook niet dat we met een dergelijke discussies over feiten verder gaan komen. We zouden de uitdaging van de dialoog met elkaar moeten aangaan rond deze thema’s. ‘De dialoog’ is het grote gemis in onze huidige samenleving en in veel vormen van samenwerking in onze organisaties. We hebben de neiging om ons te richten op oplossingen en hopen door te discussiëren over de feiten de oplossingen te vinden. De praktijk leert dat de discussie meer polarisatie brengt, meer protest van mensen die zich niet gehoord voelen, het brengt op dit moment een ‘gele hesjes beweging’ op gang.
Van betekenis zijn:
Ieder mens heeft een sterke behoefte om van betekenis te zijn. Van betekenis zijn is de brandstof voor het leven. Als jij iets kunt geven wat van betekenis is voor de ander dan bouw je daarmee ook eigenwaarde op. Als je van de ander mag ontvangen, wat voor hem of haar van waarde is, dan bevestigd dat je betekenis! Iemand heeft moeite voor jou gedaan en heeft met zorg iets gegeven. Sociologen, antropologen, agogen en psychologen denken veel over deze thema’s na. Waar mensen elkaar ontmoeten, op zoek zijn naar betekenis, ontstaat een cultuur.
Ook wel de vruchten van beschaving genoemd. Daar ontstaat verdraagzaamheid om met verschillen te kunnen omgaan en daar groeit ook het respect voor de verschillen. Ik zie in veel organisaties waar ik voor mag werken de invloed van de dialoog groeien! Besluiten die genomen worden waar niet iedereen het mee eens is, maar die wel gedragen worden door de hele groep. Omdat mensen zich gehoord voelen, omdat ze van betekenis konden zijn! Het doel is niet om allemaal hetzelfde te worden en allemaal hetzelfde vinden. Het doel moet zijn: open staan voor elkaar en respect hebben voor de verschillen. Alleen dan kunnen we samenleven in een land met mensen die uit verschillende culturen komen en samenwerken in onze organisaties met mensen die allemaal hun eigen professie hebben en daarom ook een eigen mening.
Definities van cultuur:
Als we wat dieper willen nadenken over cultuur dan is het handig om eerst de verschillende definities van cultuur op een rijtje te zetten.
Het patroon van menselijke activiteit en de symbolische structuren, die deze activiteiten een zekere betekenis geven.
Een geheel van aangeleerde gedragskenmerken, waaraan alle leden van een gemeenschap zich openlijk houden.
Al die dingen die mensen denken, doen en hebben: gewoonten en gebruiken, godsdienst, normen en waarden, bestaanswijze, muziek en voorwerpen, bouwwerken.
We leven allemaal in vele verschillende groepen en behoren tot een breed aantal sociale netwerken, vaak onbegrensd en dynamisch. Al deze verschillende groepen hebben hun eigen specifieke subcultuur. Opgebouwd in jaren en vaak gedurende generaties uit symbolische structuren, aangeleerde gedragskenmerken waarin we ons en de ander herkennen en die ons samenbinden tot een groep. De groepen vormen met elkaar een nationale cultuur. We hebben daarnaast ook te maken met een werelddeel, wat maakt dat we ook weer tot een westerse cultuur behoren.
Hofstede en Hofstede (2005) en Soeters (1994) benoemde een aantal belangrijke thema’s in een bedrijfscultuur, die we makkelijk naar een breder kader kunnen vertalen.
1. Symbolen
2. Helden
3. Rituelen
4. Waarden
Symbolen:
De meest oppervlakkige invloed is de invloed van symbolen. Woorden, gebaren, voorwerpen, afbeeldingen, die alleen begrepen worden door de leden van de betreffende cultuur. Hieronder vallen ook haardracht, kledingstijl, vlaggen, vaandels, bijnamen voor mensen, enz. Het gaat hier over uitstraling, bouwstijl, inrichting, kledingstijl, gedrag, de wijze waarop we ons presenteren. Een bouwvakker, een dominee, verpleegkundige of een politieagent allemaal hebben ze hun eigen manier om zichtbaar en herkenbaar te zijn. Ook in onze taal integreren woorden, die symbolisch zijn voor onze veranderende cultuur. Denk maar aan woorden als ‘Vloggers’, ‘Selfies’ en ‘Blokkeer Fries’, enz. Ieder cultuur kent een eigen taal, eigen woorden en een eigen betekenis. Een buitenlander, die net Nederlands gaat leren, zal niet begrijpen wat het woord ‘Blokkeer Fries’ betekent.
Helden:
Helden zijn de mensen die in de geschiedenis zichtbaar zijn geweest en indruk hebben gemaakt. Zogenaamde ‘voorbeelders’ of ‘gedragsmodellen’. Voor de voetbalwereld kan dat bijvoorbeeld Johan Cruyff zijn, voor de kerk Jezus, maar ook de dominee, Calvijn, Augustinus, de Paus, voor een land de koning en koningin, Michiel de Ruyter en voor een familie de patriarch, opa, vader, of een oom met invloed. In organisaties zijn dat vaak de oprichters of de leiders. Denk aan Steve Jobs en Freddie Heineken. We kennen ze allemaal. Onder invloed van de media en momenteel de sociale media worden deze helden vaak nog extra uitvergroot.
Rituelen:
Rituelen zijn collectieve activiteiten die technisch overbodig zijn maar psychologisch en in sociaal opzicht grote betekenis kunnen hebben. Zij versterken de cultuur en beschermen het gemeenschappelijke gedachtengoed. Denk aan huwelijksrituelen, vakantie rituelen, kerst of oud en nieuw rituelen, of rituelen die spontaan ontstaan na een ramp (MH17, Parijs enz.) Vaak horen deze rituelen bij transgenerationeel erfgoed, we hebben het van voorouders meegekregen en willen met hand en tand verdedigen wat zij ons hebben meegegeven. Ook in organisaties kennen we de verschillende rituelen. Wel of niet samen lunchen, wie zit bij wie aan tafel, enz.
Waarden:
De meest kwetsbare kern is het thema waarden. Waarden zijn vaak de codes die in de basis van grote invloed zijn op de rituelen, helden en symbolen. Waarden zijn vaak niet zichtbaar, maar vertegenwoordigen wel een existentiële wortel in het cultuurerfgoed en zijn daarom ook het moeilijkst te veranderen. Het zijn de fundamenten in de cultuur. Waarden kennen we toe aan thema’s die we binnen de groep belangrijk vinden. Dat kunnen morele waarden zijn als vertrouwen, billijkheid, sociaal en helpend zijn en het kunnen waarden zijn als geld, status, studie etc. In veel organisaties werk ik met de waarden verantwoordelijkheid, autonomie en respect.
Symbolen, helden en rituelen zijn wel zichtbaar, maar hun betekenis hangt sterk af van de betekenis die de leden van de cultuurgemeenschap eraan verlenen.
Alles wat leeft verandert:
Alles in het leven is aan verandering onderhevig. Alles wat leeft verandert. Dat wil zeggen dat we moeten leven met een veranderende wereld en dus ook een veranderende cultuur. Niet veranderen is geen optie. Je kunt veranderingen sturen door samen verantwoordelijkheid te nemen. Samen met respect zoeken in de dialoog met elkaar. Open staan voor de verschillende groepen en bereid zijn naar elkaar te luisteren en rekening te houden met elkaar. Dat zijn uitgangspunten die misschien tot een dialoog zouden kunnen gaan leiden. En deze dialoog zou heel veel kunnen oplossen. Een besluit kan pas een besluit zijn dat door een grotere groep gedragen wordt, als iedereen in die groep zich ook gehoord zal voelen. Open staan voor de verschillen wil niet zeggen dat de verschillen er niet mogen zijn. Het is de kunst en de uitdaging om in organisaties, in ons land en in ons werelddeel deze dialoog te voeren en samen te bouwen aan een veranderende cultuur waarin iedereen zich thuis kan voelen.
Om dit te bereiken hebben we mensen nodig die de kunst van het coachen beheersen. In partnerrelaties, in organisaties, in families en gezinnen en in een samenleving. Ieder op zijn eigen plaats! De coach die de discussie kan sturen en ombuigen naar de dialoog.
Over een paar weken start onze opleiding contextueel coachen. Kijk eens naar de info op www.iDNA-scan.nl
Ik wens jullie allemaal een dialogisch nieuw jaar!
Hartelijke groet,
Hans Groeneboer
|
|
